Ακράτεια κοπράνων είναι η αδυναμία ελέγχου της εντερικής κένωσης, που προκαλεί την ακούσια διαρροή κοπράνων από το ορθό. Η ακράτεια κυμαίνεται σε βαρύτητα από μια περιστασιακή μικρή απώλεια κοπράνων κατά την αποβολή αερίων, μέχρι την πλήρη απώλεια του ελέγχου του εντερικού περιεχομένου.
Συχνές αιτίες της ακράτειας είναι η διάρροια, η χρόνια δυσκοιλιότητα, και η νευρική ή μυϊκή βλάβη των σφιγκτήρων. Οι νευρομυϊκές αυτές βλάβες σχετίζονται με την προχωρημένη ηλικία και με τον φυσιολογικό τοκετό.
Ανεξαρτήτως του αιτίου η ακράτεια κοπράνων προκαλεί αμηχανία ή και ντροπή. Δεν θα πρέπει όμως να αποφύγουμε την συζήτηση με τον γιατρό λόγω ντροπής. Υπάρχουν αποτελεσματικές θεραπείες που μπορούν να βελτιώσουν την ακράτεια και την καθημερινή ποιότητα ζωής.
Στους περισσότερους ενήλικες με ιστορικό ακράτειας αυτή συνέβη μεμονωμένα στην διάρκεια ενός οξέος επεισοδίου διάρροιας (π.χ γαστρεντερίτιδα). Ορισμένοι όμως άνθρωποι έχουν χρόνια ή υποτροπιάζουσα ακράτεια. Πιθανόν να δυσκολεύονται να αντιμετωπίσουν την επιθυμία για αφόδευση, η οποία μπορεί να είναι τόσο έντονη ή απότομη ώστε να μην προλαβαίνουν να φτάσουν στην τουαλέτα. Τα παραπάνω συμπτώματα χαρακτηρίζουν την ακράτεια επιτακτικού τύπου. Ένας άλλος τύπος ακράτειας συμβαίνει αναπάντεχα παρότι οι ασθενείς δεν έχουν την παραμικρή επίγνωση της επιθυμίας για κένωση. Αυτή ονομάζεται ακράτεια παθητικού τύπου.
Η ακράτεια κοπράνων πιθανόν να συνοδεύεται κι από άλλα εντερικά συμπτώματα, όπως:
Διάρροια
Δυσκοιλιότητα
Πολλά αέρια και φούσκωμα (μετεωρισμό)
Αρκετοί παράγοντες μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο ανάπτυξης ακράτειας κοπράνων, μεταξύ των οποίων:
Ηλικία. Παρότι προσβάλλει άτομα όλων των ηλικιών, η ακράτεια είναι συχνότερη σε μεσήλικες ή ηλικιωμένα άτομα.
Θήλυ φύλο. Η ακράτεια είναι κατά τι συχνότερη στις γυναίκες. Η αιτία πιθανότατα σχετίζεται με τον τοκετό. Όμως, οι περισσότερες γυναίκες αναπτύσσουν ακράτεια μετά την ηλικία των 40 ετών, οπότε η συσχέτιση με μαιευτικό τραυματισμό είναι ασαφής. Παρά ταύτα, είναι πολύ πιθανό ότι ο αρχικός τραυματισμός δεν προκαλεί συμπτώματα για πολλά χρόνια.
Νευρολογική νόσος. Ασθενείς με πολυετές ιστορικό διαβήτη ή με σκλήρυνση κατά πλάκας έχουν αυξημένο κίνδυνο ακράτειας.
Άνοια. Η ακράτεια παρατηρείται συχνά σε προχωρημένο στάδιο της νόσου Alzheimer και της άνοιας.
Κινητική αναπηρία. Η αναπηρία μπορεί να δυσκολεύει την έγκαιρη προσέλευση στην τουαλέτα. Ένας τραυματισμός που προκάλεσε αναπηρία πιθανόν να έθιξε και τα ορθικά νεύρα προκαλώντας ακράτεια. Εξάλλου, η ακινησία οδηγεί σε δυσκοιλιότητα, που μπορεί να προκαλέσει κοπρόσταση και ακράτεια.
Συναισθηματικές διαταραχές. Η απώλεια της αξιοπρέπειας που συνεπάγεται ο ανεπαρκής έλεγχος των σωματικών λειτουργιών μπορεί να προκαλέσει ντροπή, απογοήτευση, θυμό και κατάθλιψη. Είναι συχνό στα άτομα με ακράτεια να προσπαθούν να συγκαλύψουν το πρόβλημα ή να αποφεύγουν τις κοινωνικές συναναστροφές.
Δερματικός ερεθισμός. Το περιπρωκτικό δέρμα είναι λεπτό και ευαίσθητο. Η επανειλημμένη επαφή με κόπρανα προκαλεί συχνά πόνο και κνησμό, ενώ μπορεί να οδηγήσει σε έλκη που απαιτούν ιατρική φροντίδα.
Αντιμετωπίστε την δυσκοιλιότητα. Αυξήστε την φυσική άσκηση, τρώτε περισσότερες φυτικές ίνες και πίνετε άφθονα υγρά.
Ελέγξτε την διάρροια. Θεραπεύοντας την αιτία της διάρροιας (π.χ. μία γαστρεντερίτιδα) προλαμβάνετε την εμφάνιση ακράτειας.
Αποφύγετε την έντονη προσπάθεια – πίεση κατά την αφόδευση.
Για πολλούς ασθενείς υπάρχουν περισσότερα από ένα αίτια για την ακράτεια κοπράνων. Αυτά περιλαμβάνουν:
Μυϊκή βλάβη. Τυχόν τραυματισμός του μυϊκού δακτυλίου που περιβάλλει το τέλος του εντέρου (πρωκτικός σφιγκτήρας) μπορεί να μειώσει την ικανότητα επαρκούς συγκράτησης των κοπράνων. Αυτός ο τύπος τραυματισμού συμβαίνει συχνά στην διάρκεια του φυσιολογικού τοκετού, ιδίως εάν έγινε περινεοτομή ή εμβρυουλκία.
Νευρική βλάβη. Βλάβη των νευρικών οδών που συμμετέχουν στην αντίληψη των κοπράνων μέσα στο ορθό ή που νευρώνουν τον πρωκτικό σφιγκτήρα μπορεί να προκαλέσει ακράτεια. Η βλάβη μπορεί να προκληθεί από τοκετό, από χρόνια υπερβολική πίεση κατά την αφόδευση, από βλάβη του νωτιαίου μυελού, ή από εγκεφαλικό επεισόδιο. Ορισμένες νόσοι όπως ο διαβήτης και η σκλήρυνση κατά πλάκας μπορεί να προσβάλουν τα πυελικά νεύρα προκαλώντας ακράτεια κοπράνων.
Δυσκοιλιότητα. Η χρόνια δυσκοιλιότητα πιθανόν να δημιουργήσει μια μάζα σκληρών, αφυδατωμένων κοπράνων στο ορθό που είναι δύσκολο να αποβληθούν. Οι μύες του ορθού και ο εντερικός αυλός προοδευτικά διατείνονται και αδυνατίζουν, επιτρέποντας σε κοπρανώδη υγρά από υψηλότερες θέσεις να παρακάμπτουν τα πακτωμένα κόπρανα και να διαρρέουν. Η χρόνια δυσκοιλιότητα εξάλλου μπορεί να επιφέρει νευρική βλάβη που οδηγεί σε ακράτεια.
Διάρροια. Τα στερεά κόπρανα συγκρατώνται ευκολότερα στο ορθό απ’ ότι τα υδαρή, οπότε τα αραιά και άφθονα κόπρανα της διάρροιας μπορεί να προκαλέσουν ή να επιδεινώσουν προϋπάρχουσα ακράτεια.
Απώλεια της αποθηκευτικής ικανότητας – χωρητικότητας του ορθού. Φυσιολογικά το ορθό διατείνεται για να δεχτεί τα κόπρανα. Αν το ορθό έχει ουλοποιηθεί ή τα τοιχώματα του έχουν σκληρυνθεί από προηγούμενο χειρουργείο, ακτινοθεραπεία, ή φλεγμονώδη πάθηση των εντέρων, τότε το ορθό δεν δύναται να διαταθεί επαρκώς και τα επιπλέον κόπρανα μπορεί να διαρρεύσουν έξω.
Χειρουργική επέμβαση. Επεμβάσεις για αντιμετώπιση των αιμορροΐδων, ή πιο πολύπλοκες επεμβάσεις του ορθού και του πρωκτού (π.χ. για συρίγγια ή καρκίνο) μπορεί να προκαλέσουν νευρική ή μυϊκή βλάβη με επακόλουθο την ακράτεια.
Πρόπτωση ορθού. Ακράτεια μπορεί να παρατηρηθεί όταν το ορθό προπίπτει μερικά ή ολικά μέσα στο πρωκτικό κανάλι.
Ορθοκήλη. Στις γυναίκες μπορεί να παρατηρηθεί ακράτεια όταν το ορθό προπίπτει προς το οπίσθιο τοίχωμα του κόλπου.
Υπάρχουν διάφορες ειδικές εξετάσεις που μπορεί να υποδείξουν την αιτία της ακράτειας.
Δακτυλική εξέταση του ορθού. Η εξέταση αυτή μπορεί να διακρίνει εξαρχής την σημαντικού βαθμού αδυναμία του σφιγκτήρα, την παρουσία κοπρόστασης και την προχωρημένη πρόπτωση του ορθού.
Ορθοπρωκτική μανομετρία. Η εξέταση αυτή μετρά επακριβώς τον τόνο και την ισχύ του πρωκτικού σφιγκτήρα καθώς και την αισθητικότητα και λειτουργία του ορθού.
Διορθικό υπερηχογράφημα. Η εξέταση αυτή παρέχει υψηλής ανάλυσης εικόνες του πρωκτικού σφιγκτήρα, ώστε να εκτιμηθεί η μορφολογία και ακεραιότητα του.
Αφοδευογράφημα. Η εξέταση αυτή εκτιμά την πληρότητα της εντερικής κένωσης, καθώς και τις δυναμικές αλλαγές της ανατομίας του ορθού και του πυελικού εδάφους κατά την αφόδευση.
Κολονοσκόπηση. Η εξέταση αυτή ελέγχει το εσωτερικό του παχέος εντέρου και ιδιαίτερα του τελικού του τμήματος για φλεγμονές, όγκους ή ουλώδη ιστό που θα μπορούσε να αποτελεί την αιτία της ακράτειας.
Η επιλογή θεραπείας επηρεάζεται άμεσα από την αιτιολογία της ακράτειας σε κάθε ασθενή, όπως καθορίστηκε από τον λεπτομερή διαγνωστικό έλεγχο. Διακρίνεται σε:
Φαρμακευτική αγωγή
Αναλόγως του αιτίου, οι επιλογές περιλαμβάνουν:
Αντιδιαρροϊκά φάρμακα
Υπακτικά συμπληρώματα φυτικών ινών
Απευθείας έγχυση στον σφιγκτήρα διογκωτικών ουσιών, όπως μικροσφαιρίδια Dextranomer / υσλουρονικού σε ορό
Διαιτητικές αλλαγές
Ότι τρώμε επηρεάζει την σύσταση των κοπράνων μας. Εάν η δυσκοιλιότητα προκαλεί ακράτεια, ο ιατρός σας μπορεί να συστήσει άφθονα υγρά και τροφές πλούσιες σε φυτικές ίνες. Εάν η διάρροια συμβάλλει στο πρόβλημα, οι φυτικές ίνες μπορούν επίσης να αυξήσουν τον όγκο των κοπράνων και να κάνουν λιγότερο υδαρή.
Άσκηση και συναφείς θεραπείες
Εάν η μυϊκή αδυναμία προκαλεί την ακράτεια, ο ιατρός σας θα συστήσει συνδυασμό άσκησης και άλλων μεθόδων με σκοπό να ανακτηθεί η μυϊκή ισχύς. Οι θεραπείες αυτές βελτιώνουν τον μυϊκό έλεγχο και την επίγνωση της έπειξης για αφόδευση.
Ασκήσεις Kegel. Οι ασκήσεις αυτές ισχυροποιούν τους πυελικούς μύες που υποστηρίζουν το έντερο, την ουροδόχο κύστη και στις γυναίκες την μήτρα, και μπορεί να ελαττώσουν την ακράτεια.
Βιοανάδραση. Η μέθοδος αυτή μέσω σειράς απλών ασκήσεων εκπαιδεύει τους ασθενείς στην απομόνωση και σωστή εξάσκηση των πυελικών μυών, στην επίγνωση της πλήρωσης του ορθού από κόπρανα και στην έγκαιρη σύσπαση των σφιγκτήρων.
Εκπαίδευση του εντέρου. Είναι σημαντικό να καταβάλλεται συνειδητή προσπάθεια αφόδευσης την ίδια ώρα κάθε μέρα, συνήθως μετά το γεύμα. Η συνήθεια αυτή κενώνει το έντερο αποτρέποντας μεταγενέστερη ακράτεια και βελτιώνει τον έλεγχο του εντέρου.
Ηλεκτροδιέγερση ιερού πλέγματος. Μέσω μιας εμφυτευμένης συσκευής τα ιερά νεύρα ηλεκτροδιεγείρονται συνεχώς ώστε να ενισχυθούν οι πυελικοί μύες. Η θεραπεία αυτή εκτελείται σε επιλεγμένους ασθενείς σε εξειδικευμένα κέντρα όταν οι υπόλοιπες έχουν αποτύχει.
Ηλεκτροδιέγερση οπισθίου κνημιαίου νεύρου. Η ελάχιστα επεμβατική νέα αυτή μέθοδος παρουσιάζει ήδη ενθαρρυντικά αποτελέσματα σε ορισμένους ασθενείς με ακράτεια, αλλά απαιτούνται περαιτέρω μελέτες.
Χειρουργικές επεμβάσεις
Σφιγκτηροπλαστική. Η επέμβαση αυτή επανορθώνει έναν τραυματισμένο σφιγκτήρα. Περιλαμβάνει την αναγνώριση και παρασκευή των άκρων του σφιγκτήρα από τους γύρω ιστούς, την συμπλησίαση και την συρραφή τους σε επικάλυψη. Η επέμβαση έχει καλά αποτελέσματα σε γυναίκες που εμφάνισαν ακράτεια αμέσως μετά τον τοκετό.
Αποκατάσταση ορθοκήλης – πρόπτωσης ορθού. Η επέμβαση αυτή συνήθως θα μειώσει ή θα εξαλείψει την ακράτεια.
Τεχνητός πρωκτικός σφιγκτήρας. Η συσκευή περιλαμβάνει μία πρόθεση που τοποθετείται περιπρωκτικά και διατείνεται διατηρώντας κλειστό τον δακτύλιο. Αμέσως πριν την αφόδευση, μια μικρή εξωτερική αντλία «ξεφουσκώνει» την πρόθεση επιτρέποντας την αποβολή των κοπράνων πριν ξαναδιαταθεί.
Ηλεκτροδιεγειρόμενος νεοσφιγκτήρας από μετάθεση ισχνού προσαγωγού μυός. Στην επέμβαση αυτή ένας μικρός μυς μεταφέρεται από το εσωτερικό του μηρού και περισφίγγεται γύρω από τον δακτύλιο αποκαθιστώντας τον τόνο του.
Κολοστομία (παρά φύση έδρα). Με την επέμβαση αυτή τα κόπρανα οδηγούνται σε άνοιγμα του εντέρου στο κοιλιακό τοίχωμα όπου συλλέγονται σε ειδική σακούλα. Η κολοστομία εξετάζεται ως εναλλακτική λύση όταν όλες οι άλλες θεραπείες έχουν αποτύχει.
Οι παραπάνω οδηγίες είναι ενδεικτικές, δεν έχουν καθολική ισχύ και δεν υποκαθιστούν την προσεκτική και άμεση ιατρική εκτίμηση του ασθενούς. Δεν συστήνεται η δοκιμή καμιάς από τις ανωτέρω θεραπείες χωρίς ιατρική συνταγή ή παραπομπή. Ο ιατρός σας θα σας εξηγήσει λεπτομερώς τις επιλογές και θα υποδείξει την καλύτερη για την περίπτωση σας.
